O‘zbekistonda mikrokreditlar limitini oshirish rejalashtirilmoqda

O‘zbekistonda mikrokreditlarning maksimal miqdorini 100 million so‘mgacha oshirish taklif qilinmoqda. Markaziy bank buni talabning ortib borayotgani va qarz oluvchilarning yakka tartibdagi tadbirkor bo‘lish imkoniyatlari kengayayotgani bilan izohlamoqda. Qonun loyihasi hukumatning “maxfiy” qarori asosida ishlab chiqilgan. Mutaxassis ushbu tashabbusning xavf-xatarlarini ta’kidladi.

O‘zbekiston Markaziy banki mikrokreditlar limitini oshirish to‘g‘risidagi qonun loyihasini jamoatchilik muhokamasi uchun e’lon qildi.

Regulyator jismoniy shaxslarga beriladigan mikrokreditlarning maksimal miqdorini 50 million so‘mdan 100 million so‘mgacha oshirishni taklif qilmoqda. Oxirgi marta miqdor 2019-yilda ko‘tarilgan edi – bungacha mikrokreditlar eng kam ish haqining 100 baravari miqdorida (hozirgi kurs bo‘yicha bu 33 million so‘m) ajratilgan edi.

Markaziy bank maʼlumotlariga koʻra, bugungi kunda aholining mikromoliyaviy xizmatlarga boʻlgan talabi ortib borayotgani ularning ushbu xizmatlarga boʻlgan ehtiyojlarini qondirish uchun sharoitlarni yengillashtirish zarurligini koʻrsatmoqda.

Limitning 100 million so‘mga ko‘tarilishi natijasida aholining faol qismi mikromoliya xizmatlaridan foydalangan holda o‘zini-o‘zi ish bilan ta’minlashi yoki tadbirkorlik faoliyatini yo‘lga qo‘yib, tadbirkor bo‘lishi mumkin, deb kutmoqda Markaziy bank.

Qonun loyihasining tushuntirish xatida xorijiy davlatlar tajribasi keltirilgan. Rossiyada mikrokreditning maksimal miqdori jismoniy shaxslar uchun 500 ming rubl (61 million so‘m), yuridik shaxslar uchun esa 5 million rubl (610 million so‘m)ni tashkil etadi. Qozog‘istonda lombardlar jismoniy shaxslarga har bir qarz oluvchiga oylik hisob-kitob ko‘rsatkichining 8 ming baravaridan (717 million so‘m), mikromoliya tashkilotlari jismoniy va yuridik shaxslarga 20 ming baravari (1,79 milliard so‘m) miqdorida garov ta’minoti bilan jismoniy shaxslarga mikrokreditlar beradi.

Belarusda mikromoliya tashkilotlari uchun summa 15 ming asosiy birlik (2,65 mlrd. soʻm), Gruziyada — 50 ming lari (230 million soʻm), Ruminiyada — 25 ming yevro (330 million soʻm)ni tashkil etadi.

Bugungi kunda O‘zbekistonda 169 ta nobank kredit tashkiloti, jumladan, 85 ta mikromoliya tashkiloti va 84 ta lombard faoliyat yuritmoqda. Joriy yilning olti oyida ular tomonidan 3,35 trillion so‘mlik (mikrokredit tashkilotlari – 2,56 trillion so‘m, lombardlar – 794 milliard so‘m) xizmatlar ko‘rsatildi, bu o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 58 foiz yoki 1,22 trillion so‘mga ko‘pdir. Shu davrda banklar tomonidan 12,9 trillion so’m miqdorida mikrokreditlar ajratildi.

E’tiborlisi, hujjat Vazirlar Mahkamasining 2023-yil 4-avgustdagi (336-son) qarorining 4-bandi ijrosi doirasida ishlab chiqilgan bo‘lsa-da, u jamoatchilikdan yashirilgan, ya’ni mazkur hujjatda qabul qilingan. DSP shakli (rasmiy foydalanish uchun hujjat).

Moliyachi Otabek Bakirov loyihada boshqa davlatlar tajribasiga havolalar borligini, biroq Qozog‘iston, Gruziya va Ruminiyadagi aholi daromadlari O‘zbekistonnikidan 3-8 barobar yuqori ekanligini ta’kidladi.

“Nima uchun biz O‘zbekistondan bir necha barobar boyroq davlatlar chegaralarini qabul qilishimiz kerak? Nega misollar Qirg‘iziston, Bangladesh yoki Moldovadagi kambag‘allarning haqiqatlarini o‘z ichiga olmagan?” — soʻradi u.

Uning soʻzlariga koʻra, loyihada ishlamayotgan mikrokreditlar (NPL) foiz stavkalari va dinamikasi boʻyicha tahliliy maʼlumotlar yoʻq, ayni paytda bu limitni oshirish uchun muhim omil boʻlishi kerak.

“Mikrokreditlar bozorga bank mahsuloti sifatida kiritilgan 2018 yildan buyon oʻrtacha ish haqi rasman 2,7 barobar oshdi. 2018-yilda eng ko‘p mikrokreditlar 22,3 million so‘mni tashkil etdi. Loyiha ma’qullansa, mikrokreditning maksimal miqdori 2018-yilga nisbatan 4,5 barobar oshadi. Ya’ni, 2018-yilda mikrokreditlarning eng katta miqdorini 13 ta o‘rtacha oylik ish haqi bilan yopish mumkin bo‘lgan bo‘lsa, endilikda 23 ta o‘rtacha oylik ish haqi bilan yopish kerak bo‘ladi. Xavf darajasi qanday oshishini tasavvur qila olasizmi? – dedi Bakirov.

Moliyachining qo‘shimcha qilishicha, mikrokreditlar amalda ko‘pincha bank va nobank mahsulotlari orqali yangi qarzlar bilan qoplanadi.